Την Κυρά Σαρακοστή
που ‘ναι έθιμο παλιό
οι γιαγιάδες μας την φτιάχναν
με αλεύρι και νερό.
Για στολίδι της φορούσαν
στο κεφάλι ένα σταυρό
μα το στόμα της ξεχνούσαν
γιατί νήστευε καιρό.
Και τις μέρες τις μετρούσαν
με τα πόδια της τα επτά
κόβαν ένα τη βδομάδα
μέχρι να ‘ρθει η Πασχαλιά!
Η Κυρά
Σαρακοστή, ένα από τα παλαιότερα ελληνικά έθιμα για τη μεγάλη γιορτή
της Ορθοδοξίας, το Πάσχα, ήταν ένα αυτοσχέδιο ημερολόγιο που μετρούσε
τις εβδομάδες της Μεγάλης Σαρακοστής, η επίσημη έναρξη της οποίας είναι η
Καθαρά Δευτέρα.
Στις
περισσότερες περιοχές του ελλαδικού χώρου ήταν μια χάρτινη ζωγραφιά που
απεικόνιζε μια γυναίκα με φαρδιά φούστα, μ’ έναν σταυρό στο κεφάλι, με
σταυρωμένα χέρια λόγω προσευχής, χωρίς στόμα λόγω νηστείας, και με επτά
πόδια που αντιστοιχούσαν στις επτά εβδομάδες της Μεγάλης Σαρακοστής.
Κάθε
Σάββατο που περνούσε, μετά την Καθαρά Δευτέρα, της έκοβαν και από ένα
πόδι και έτσι ήξεραν πόσες βδομάδες απέμεναν μέχρι το Πάσχα. Το Μεγάλο
Σάββατο έκοβαν και το τελευταίο της πόδι και το κομμάτι αυτό χαρτί το
έκρυβαν σ’ ένα ξερό σύκο από αυτά που είχαν αποξηράνει το καλοκαίρι ή
στο ψωμί που έψηναν για το βράδυ της Ανάστασης.
Όποιος
έβρισκε το χάρτινο πόδι της Κυράς Σαρακοστής στη φέτα του ψωμιού που
τού αναλογούσε ή στο σύκο που έπιανε από το καλάθι, πίστευαν πως θα ήταν
καλότυχος, θα του έφερνε τύχη, γούρι.
Σε πολλά άλλα μέρη της Ελλάδας η Κυρά Σαρακοστή ήταν φτιαγμένη από ζυμάρι με αλεύρι, αλάτι και νερό.
Οι επτά (7) εβδομάδες (κάθε βδομάδα και γιορτή) της Μεγάλης Σαρακοστής είναι οι ακόλουθες:
1η Κυριακή της Ορθοδοξίας
2η Κυριακή του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά
3η Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως
4η Κυριακή του Αγίου Ιωάννη της Κλίμακας
5η Κυριακή της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας
6η Κυριακή των Βαΐων
7η Κυριακή του Πάσχα
Συνταγή για την κυρά Σαρακοστή
Υλικά:Μισό κιλό αλεύρι
Μισό φλιτζάνι νερό
Μια κουταλιά σούπας αλάτι
Απαιτούνται ακόμα ένας πλάστης και λίγο λάδι για επάλειψη του ταψιού.
Εκτέλεση
Σε ένα μπολ και ρίχνουμε το αλεύρι και το αλάτι φτιάχνοντας έναν μικρό σωρό. Στη
μέση του ανοίγουμε μια μικρή λακκούβα και ρίχνουμε αργά το νερό. Καθώς
ρίχνουμε το νερό, ζυμώνουμε. Ταυτοχρόνως ζυμώνουμε μέχρι να δούμε ότι η ζύμη έγινε ομοιόμορφη και μαλακή. Με τον πλάστη απλώνουμε το ζυμάρι και σχηματίζουμε την κυρα-Σαρακοστή (εδώ απαιτούνται ικανότητες σύνθεσης). Με κάποιο μαχαίρι
χαράζουμε τα χαρακτηριστικά του προσώπου (όχι στόμα) ενώ κόβουμε και τα
ΕΠΤΑ ποδαράκια της. Με ένα αιχμηρό αντικείμενο (κόφτης, οδοντογλυφίδα
κτλ) κάνουμε μια μικρή τρύπα στο κεφάλι για να μπορέσουμε να
την κρεμάσουμε όταν κρεμαστεί. Τέλος, αλείφουμε το ταψί με λάδι, ζεσταίνουμε
το φούρνο στους 150-180 βαθμούς και ψήνουμε την δημιουργία μας για
40-50 λεπτά μέχρι να σκληρύνει αρκετά. Τη βγάζουμε προσεκτικά, την
αφήνουμε να κρυώσει και την κρεμάμε στην κουζίνα.
Τι είναι η χάσκα; Γράφει η Φωτεινή Βαρδάκα…
Η “χάσκα” ή ο “χάσκας”, αλλιώς “χάσκαρη”, “χάψαρου”, “χάψαλου» είναι αποκριάτικο έθιμο που τηρείται κυρίως στην περιοχή της Μακεδονίας, την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς. Σε κλώστη (ο κατά κόσμον λεπτός πλάστης με τον οποίο οι νοικοκυρές ανοίγουν φύλλο για πίτα) δένεται κλωστή που στην μια της άκρη κρέμεται ένα ξεφλουδισμένο αυγό. Ο παππούς ή κάποιος θείος της οικογένειας κάθεται στο κέντρο ή στην περιφέρεια κύκλου που αποτελείται από τα νεότερα μέλη της οικογένειας και με παιγνιώδη τρόπο χειρίζεται την χάσκα ενώ τα παιδιά της οικογένειας προσπαθούν με το στόμα και χωρίς τη βοήθεια των χεριών να πιάσουν το αυγό!
Όποιος τα καταφέρει θεωρείται τυχερός. Ένα έθιμο που σηματοδοτεί την έναρξη της σαρακοστής καθώς λέγεται πώς « με αυγό κλείνει το στόμα το βράδυ της Αποκριάς, με αυγό ανοίγει το βράδυ της Ανάστασης».
Προσωπικά έχω μνήμες από το έθιμο, με τον θείο μου να μας πειράζει και κάθε φορά που προσπαθούσαμε να πιάσουμε το αυγό επίτηδες να τινάζει ψηλά τον κλώστη…ποτέ δεν κατάφερα να κερδίσω!!
http://olympia.gr
